Odpowiedzialność firmy pracodawcy za szkodę pracownika

Odpowiedzialność firmy pracodawcy za szkodę pracownika

Zgodnie z art. 12 kodeksu pracy, w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.  W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się pogląd, iż art. 120 § 1 KP znajduje zastosowanie jedynie w tych stanach faktycznych, w których przepisy prawa cywilnego łączą z wyrządzoną szkodą obowiązek jej naprawienia przez pracodawcę, a za szkodę tę byłby solidarnie z zakładem pracy odpowiedzialny pracownik (art. 415 i 441 § 1 KC). Wyłączenie odpowiedzialności pracownika na podstawie art. 120 § 1 KP nie znajdzie natomiast zastosowania w razie wyrządzenia szkody z winy umyślnej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1975 r., II PR 302/74, NP. 1975, nr 9; z dnia 28 sierpnia 1980 r., IV PR 252/80, OSNC rok 1981, nr 4, poz. 65; z dnia 2 lutego 2011 r., II PK 189/10 i uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 1976 r., III CZP 5/76, OSNCP rok 1977, nr 4, poz. 61) oraz przy okazji (sposobności) wykonywania obowiązków pracowniczych (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1976 r., III CZP 38/76, OSN rok 1977, nr 6, poz. 76; z dnia 12 czerwca 1976 r., III CZP 5/76, OSN rok 1977, nr 4, poz. 61 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1976 r., III PR 21/76, NP. rok 1977, nr 3, poz. 414; z dnia 19 czerwca 1975 r., V PRN 2/75, OSNC rok 1976, nr 4, poz. 70 i z dnia 5 maja 1998 r., I CKU 110/97).

Nie sposób jednak nie dostrzec, iż art. 120 § 1 KP ma na celu nie tylko ochronę pracownika, przed surowymi skutkami odpowiedzialności z uwagi na związane z procesem pracy ryzyko popełnienia uchybień bądź zaniedbań, z którymi związane jest niejednokrotnie powstanie wysokiej szkody, ale również lokalizację odpowiedzialności odszkodowawczej w podmiocie, który z ekonomicznego punktu widzenia daje większą gwarancję zaspokojenia roszczeń odszkodowawczych poszkodowanego. Z zasadą tą koresponduje realizacja odpowiedzialności bezpośredniego sprawcy, w trybie rozliczeń regresowych z podmiotem, który naprawił szkodę doznaną przez poszkodowanego.

Przyjąć, zatem należy, iż art. 120 § 1 KP modyfikuje zasady odpowiedzialności cywilnej za wyrządzenie szkody, przez ustanowienie legitymacji biernej pracodawcy za szkodę wyrządzoną przez pracownika osobie trzeciej, ale granicą tej modyfikacji jest niemożność pozbawienia poszkodowanego możliwości uzyskania pełnego odszkodowania, ochrona pracownika wyrządzającego szkodę nie może, bowiem odbywać się kosztem poszkodowanego. Wprawdzie pracodawca jest zobligowany do wyłącznego wynagrodzenia szkody wyrządzonej osobie trzeciej nieumyślnie przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych, ale odpowiedzialność cywilna pracownika nie zostaje uchylona, a zmodyfikowana przez wprowadzenie kolejności świadczenia, obligującego poszkodowanego do kierowania roszczenia w pierwszej kolejności do pracodawcy. Konsekwencją powyższego jest uznanie, iż przepis ten ustanawia subsydiarną odpowiedzialność pracownika wobec poszkodowanego za szkodę wyrządzoną przez pracownika nieumyślnie czynem niedozwolonym przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, jeżeli pracodawca ponoszący odpowiedzialność w pierwszej kolejności, nie jest w stanie wypłacić należnego odszkodowania. Odpowiedzialność ta będzie jednak wchodziła w grę jedynie w sytuacji, gdy upadnie możliwość wyłącznego wynagrodzenia szkody przez pracodawcę, na skutek niemożności uzyskania od tego podmiotu realnego zaspokojenia. Na taką potrzebę wykładni analizowanej regulacji zwracano uwagę już w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1975 r. (III CZP 19/75, OSNC rok 1976, nr 2, poz. 20) mającej moc zasady prawnej, wskazując, iż wyłączna odpowiedzialność zakładu pracy odnosi się do sytuacji typowych, gdy pracodawca sprawcy, może (ze względu na swoją kondycję finansową) naprawić szkodę osoby trzeciej, nie rozważano jednak konstrukcji prawnej stojącej u podstaw zajętego stanowiska. Tymczasem założeniem takiego rozwiązania, podobnie jak praw do regresu pracodawcy, musi być przyjęcie, iż sens regulacji art. 120 § 1 KP nie polega na zniesieniu osobistej odpowiedzialności pracownika, a na pozbawieniu poszkodowanego możliwości egzekwowania swego roszczenia odszkodowawczego od pracownika.

Na brak podstaw do traktowania zasady wyłącznego wynagrodzenia szkody przez pracodawcę za mającą charakter bezwzględny wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2008 r. (II CKN 618/07, OSNC-ZD rok 2009, nr B, poz. 41) przyjmując, iż art. 120 § 1 KP powinien podlegać ścieśniającej, ale jednocześnie elastycznej wykładni, której granicą jest zapewnienie możliwie pełnej rekompensaty szkody doznanej przez poszkodowanego niezawinionym działaniem pracownika. Celowi temu służy taka interpretacja tego przepisu zgodnie, z którą w sytuacji faktycznej niemożności zaspokojenia roszczenia poprzez świadczenie otrzymane od pracodawcy sprawcy, norma ta nie wyłącza możliwości dochodzenia przez poszkodowanego wyrównania szkody bezpośrednio od niego. Stanowisko to należy podzielić i je podtrzymać, zwolnienie bowiem z obowiązku odszkodowawczego bezpośredniego sprawcy w sytuacji, gdy brak podmiotu ustawowo zobowiązanego do naprawienia szkody, godziłoby w usprawiedliwiony interes poszkodowanego. W takiej sytuacji ustaje ochronna wobec pracownika funkcja art. 120 § 1 KP, polegająca na przerzuceniu ryzyka wyłącznej odpowiedzialności na zakład pracy, co w założeniu miało się odbywać bez szkody dla ochrony praw poszkodowanego.

Nie budzi kontrowersji, iż analizowany przepis obejmuje wszystkich bez wyjątku pracowników zarówno na stanowiskach kierowniczych jak i wykonujących pracę podporządkowaną, a także niezależnie od rodzaju pracodawcy i podstawy nawiązania stosunku pracy (art. 2 KP). Ma on charakter normy ogólnej, która w sposób kompleksowy reguluje zasady odpowiedzialności w razie wyrządzenia szkody przez pracownika osobie trzeciej, nie czyniąc rozróżnienia na poszczególne kategorie pracowników, z wyłączeniem zatrudnienia o charakterze cywilnoprawnym i administracyjnoprawnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2003 r., IV CSK 166/01).

Natomiast odpowiedzialność pracodawcy wobec poszkodowanego na gruncie art. 430 KC w zw. z art. 120 § 1 KP obejmuje również zatrudnionych w zakładzie pracy wysokokwalifikowanych fachowców, co do których istnieją zaostrzone wymagania z uwagi na przynależność do określonych grup zawodowych. Za wystarczające do kwalifikacji relacji w kategoriach zwierzchnik - podwładny uznaje się ogólne podporządkowanie organizacyjne sprawcy szkody powierzającemu, który czerpie korzyści z jego aktywności, a wykonywanie działalności niezależnej nie wyklucza podporządkowania prawnego, charakterystycznego dla umowy o pracę.

W orzecznictwie i doktrynie wypracowano w tym zakresie stanowisko zgodnie, z którym niezależność zawodowa pracowników nie wyłącza istnienia podporządkowania w rozumieniu art. 430 KC, mimo znacznej dozy samodzielności i wymogu stosowania się do swojej wiedzy fachowej oraz podejmowania decyzji na podstawie specjalistycznej wiedzy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 1999 r., II CKN 325/98; z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK 308/10, OSNC rok 2011, nr 10, poz. 112). Podobnie szeroko należy traktować przesłankę „wykonywania obowiązków pracowniczych” z art. 120 § 1 KP. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lutego 2016 r. III CSK 115/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz