Odpowiedzialność odszkodowawcza księgowej za nierzetelne prowadzenie ksiąg

Odpowiedzialność odszkodowawcza księgowej za nierzetelne prowadzenie ksiąg

Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną. Granice tej odpowiedzialności wyznacza art. 115 kp – wskazując na rzeczywiste straty poniesione przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Odpowiedzialność pracownika oparta jest na zasadzie winy, uzależniona od stopnia i jej rodzaju. W tym miejscu przywołać należy treść art. 116 kp, zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody. W świetle powyższego uregulowania to na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia szkody, winy pracownika oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy powstaniem albo zwiększeniem szkody, a zachowaniem się pracownika. Konsekwencją nie wykazania jednego z tych elementów jest oddalenie powództwa pracodawcy.

Zgodnie zaś z treścią art. 117§ 1 kp pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia.

W świetle powyższych regulacji przesłankami odpowiedzialności materialnej pracownika są: powstanie szkody w majątku pracodawcy, niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych, wina pracownika i normalny (adekwatny) związek przyczynowy między działaniem pracownika, a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych.

Przesłanką odpowiedzialności materialnej jest ponadto bezprawność działania lub zaniechania pracownika. Ustawodawca nie wymienia wprawdzie tej przesłanki, ale wynika ona z przesłanki winy. Zawinione może być bowiem tylko takie działanie lub zaniechanie, które jest bezprawne. Bezprawność działania lub zaniechania pracownika należy rozumieć, jako naruszenie obiektywnych reguł staranności wymaganej przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych ( Jacek Skoczyński, Prawo pracy, Warszawa 1997 – 2005, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis).

Bezprawność zachowania to sytuacja, gdy zachodzi kolizja między czynem, a istniejącym porządkiem prawnym. Porządek prawny trzeba rozumieć szeroko. Pojęciem tym należy objąć zakazy i nakazy wynikające zarówno z przepisów prawa, jak i z akceptowanych powszechnie zasad współżycia społecznego. Bezprawność zachowania pracownika uzasadniająca jego odpowiedzialność odszkodowawczą polega na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu obowiązków pracowniczych. Zarzut bezprawności można zasadnie odnieść tylko do obowiązków pracownika składających się na treść stosunku pracy.

Wynikają one przede wszystkim z umowy o pracę, ale także stosownie do art. 56 kc w zw. z art. 300 kp, z ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Zachowaniu pracownika naruszającemu zakazy i nakazy powszechne może być przypisana bezprawność tylko wtedy, gdy te zakazy i nakazy objęte są zarazem treścią stosunku pracy (wyrok SN z dnia 28 maja 1976 r., IV PR 49/76, PiZS 1977, nr 8-9, s. 89, z glosą H. Kasińskiej; OSPiKA 1979, z. 1, poz. 16, z glosą Z. Radwańskiego). Niektóre obowiązki pracownicze mają charakter powszechny, występują w każdym stosunku pracy, niezależnie od podstawy jego nawiązania (np. określone w art. 100 k.p.), inne - branżowy lub zakładowy. Co do zasady jednak są one, jako przypisane konkretnemu rodzajowi pracy lub stanowisku, zindywidualizowane i skonkretyzowane, przede wszystkim w tzw. zakresach czynności.

Obowiązki pracownika mogą być sformułowane pozytywnie lub rzadziej, negatywnie (pracownik ma coś czynić lub nie może czegoś czynić). Nawet jednak z nakazu określonego zachowania daje się wywieść zakaz zachowania przeciwnego nakazowi. Prawidłowe wykonywanie obowiązków pracowniczych może zatem polegać zarówno na podejmowaniu pewnych działań (zachowania aktywne), jak i na zaniechaniu podejmowania innych (zachowania pasywne). Wobec tego niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków może wynikać z działania lub zaniechania pracownika. Niewykonanie obowiązków pracowniczych lub nienależyte ich wykonanie to kategorie obiektywne.

Przyczyny zachowań uchybiających obowiązkom mogą mieć rozmaitą naturę. Mogą być zarówno zależne od pracownika (np. samowolne opuszczenie stanowiska pracy w celu załatwienia spraw prywatnych), jak też od niego niezależne (np. wadliwe wykonanie produktu wskutek wadliwego wykonania półfabrykatu przez innego pracownika).

Przykład z sprawy sądowej

Według wiążących ustaleń faktycznych, pozwana, zatrudniona przez powoda na stanowisku głównej księgowej, nierzetelnie prowadziła księgowość jego przedsiębiorstwa, co wyszło na jaw w okresie urlopu wykorzystywanego w okresie wypowiedzenia. Pozwana bezpodstawnie uchyliła się od powrotu z urlopu, z którego pracodawca odwołał ją na podstawie art. 167 § 1 KP. Wobec tego powód zaangażował Spółkę T. do sprawdzenia prawidłowości księgowości przedsiębiorstwa i usunięcia - w miarę możliwości - stwierdzonych uchybień. Koszt wykonania tej usługi poniesiony przez powoda, ograniczony do wysokości wynagrodzenia pozwanej za trzy miesiące, stanowi roszczenie dochodzone w tej sprawie.

Nierzetelne prowadzenie księgowości stanowi niewątpliwie naruszenie obowiązków pracownicy zatrudnionej na stanowisku głównej księgowej. Nie sposób twierdzić, że niewykonanie obowiązku rzetelnego prowadzenia księgowości nastąpiło bez winy pozwanej, chociażby w postaci niedbalstwa. Powód udowodnił poniesienie kosztów związanych z wykryciem i usunięciem popełnionych przez pozwaną błędów. Koszty te stanowią szkodę powoda. Wydatek ten pomniejszył majątek powoda. Nie stanowiłby on szkody powoda (w rozumieniu art. 114 KP) wówczas gdyby był, obiektywnie i racjonalnie rzecz ujmując, niepotrzebny. Tak jednak nie było. Sprawdzenie prawidłowości czynności księgowych było konieczne do stwierdzenia uchybień i ich usunięcia. Dokonała tego zaangażowana przez powoda Spółka a za wykonaną usługę powód zapłacił. Uszczerbek w majątku powoda wyrażony tą zapłatą stanowi szkodę. Szkoda ta to rzeczywista strata w rozumieniu art. 115 KP.

Pozostaje ona w normalnym związku przyczynowym z zachowaniem pozwanej, z nienależytym wykonywaniem przez nią obowiązków. Gdyby prowadziła ona księgowość przedsiębiorstwa powoda właściwie, nie zaszłaby potrzeba dokonania sprawdzenia ksiąg i dokumentów i usuwania stwierdzonych błędów. Powód miał podstawy do zlecenia tych czynności, tym bardziej, że pozwana, bezpodstawnie powołując się na chorobę, nie przerwała urlopu. Podejrzenia powoda co do nierzetelności czynności podejmowanych przez główną księgową okazały się słuszne. Nie chodziło zatem, jak przyjął Sąd Okręgowy, o swobodnie ustalone koszty stwierdzenia ewentualnych błędów pracownicy. Badanie rzetelności ksiąg i usuwanie błędów popełnionych przez pozwaną było konieczne dla interesów pracodawcy i wykonywania przez niego obowiązków publicznoprawnych. Ustalone okoliczności wypełniają przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika w postaci normalnego związku przyczynowego powstania szkody z nienależytym wykonaniem przez niego obowiązków. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 14 maja 2013 r. I PK 5/13

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz