Przedawnienie odszkodowania i naprawienia szkody od pracownika

Przedawnienie odszkodowania i naprawienia szkody od pracownika

Przepis art. 291 § 2 KP, zgodnie z którym roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia, ma zastosowanie między innymi do roszczenia pracodawcy opartego na art. 114 KP.

W myśl art. 120 § 1 KC, bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Z jego brzmienia wynika, że przepis zawarty w zdaniu drugim przewiduje wyjątek od wyrażonej w zdaniu pierwszym reguły łączącej rozpoczęcie biegu przedawnienia z nadejściem dnia wymagalności roszczenia. Bieg terminu przedawnienia roszczeń, których wymagalność zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, rozpoczyna się nie od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, lecz od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia może tu więc wyprzedzić nadejście dnia wymagalności roszczenia (rozumianego jako wezwanie do spełnienia świadczenia).

Termin, w którym dłużnik powinien spełnić należne wierzycielowi świadczenie, określony został w art. 455 KC. Na tle brzmienia tego przepisu trzeba rozróżnić sytuacje, w których wymagalne stają się roszczenia z zobowiązań terminowych oraz z zobowiązań bezterminowych. Za terminowe uznaje się te zobowiązania, dla których termin spełnienia świadczenia wynika z treści czynności prawnej lub z ich właściwości. Ich wymagalność następuje w terminie, w którym świadczenie powinno być spełnione. Jeżeli strony umowy nie ustaliły terminu wykonania zobowiązania albo termin ten nie wynika z jego właściwości, to zobowiązanie ma charakter bezterminowy i wtedy świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Taki (bezterminowy) charakter ma zobowiązanie do świadczenia odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania umowy o pracę (art. 114 KP). Odpowiedzialność materialna pracownika jest odszkodowaniem ex contractu przysługującym za naruszenie zobowiązania do należytego wykonywania obowiązków pracowniczych. Obowiązki pracownika określa treść stosunku pracy, na którą składają się nie tylko prawa i obowiązki stron określone w umowie o pracę lub innym akcie nawiązującym stosunek pracy, ale także wynikające z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Wśród nich wymienia się obowiązek dbałości o dobro pracodawcy, który między innymi obejmuje ochronę jego majątku (art. 100 § 2 pkt 4 KP).

W związku z powyższym bieg terminu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego z art. 114 KP rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie, który jednakże nie może być wcześniejszy niż moment wyrządzenia wierzycielowi szkody w związku z nienależytym wykonaniem zobowiązania. Roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną naruszeniem zobowiązania pracowniczego powstaje bowiem nie wcześniej niż w momencie zrealizowania się wszystkich przesłanek, które - w myśl art. 114 KP i 115 KP - decydują o powstaniu zobowiązania. Przesłankami odpowiedzialności materialnej pracownika są:

(1) powstanie szkody w majątku pracodawcy,

(2) niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych;

(3) wina pracownika,

(4) normalny (adekwatny) związek przyczynowy między działaniem pracownika a szkodą.

Zatem wezwanie do spełnienia roszczenia odszkodowawczego ma swoje umocowanie prawne dopiero wtedy, gdy ze stanu bezprawności kontraktowej wyniknie dla wierzyciela szkoda, pozostająca z nim w związku przyczynowym (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 72/13, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1972 r., III PRN 2/72, OSNCP 1972 nr 7-8, poz. 149, w którym Sąd Najwyższy ustosunkował się do problemu biegu terminu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych powstałych po wydaniu wyroku ustalającego odpowiedzialność za przyszłe szkody, stwierdzając, że bieg terminu w takim wypadku nie rozpoczyna się, w świetle art. 120 § 1 KC, przed wystąpieniem określonej szkody).

Również w wyroku z dnia z dnia 27 lipca 2011 r., II PK 22/11 Sąd Najwyższy podkreślił, że pracodawcy tak długo nie przysługuje roszczenie względem pracownika o naprawienie szkody, jak długo szkoda w majątku pracodawcy rzeczywiście nie powstanie, bowiem zarówno art. 114 KP jak i art. 291 § 2 KP w sposób jednoznaczny działanie (zaniechanie) pracownika określają jako „wyrządzenie szkody”. Także i w powołanym przez Sąd drugiej instancji wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2011 r., II PK 38/11 przyjęto, że zdarzeniem wyrządzającym szkodę jest określone zachowanie się pracownika, natomiast momentem wyrządzenia szkody jest data jej powstania, czyli chwila zrealizowania się - będącego następstwem zachowania się pracownika - skutku w postaci uszczerbku w majątku pracodawcy. Oznacza to, że data zdarzenia wyrządzającego szkodę i data wyrządzenia szkody nie muszą się pokrywać, gdyż szkoda może powstać i niejednokrotnie powstaje później niż wywołujące ją zachowanie pracownika. Skutkiem regulacji zawartej w art. 291 § 2 KP jest to, że roszczenia w przepisie tym określone nie mogą ulec przedawnieniu przed powstaniem szkody spowodowanej nienależytym wykonywaniem przez pracownika obowiązków pracowniczych. Podobnie kwestie tę rozstrzygnięto w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2013 r., I PK 184/12 gdzie stwierdzono, że początkiem biegu 3-letniego terminu przedawnienia jest dzień, w którym w majątku pracodawcy powstał faktyczny uszczerbek będący skutkiem niewykonania lub nienależytego wykonania przez pracownika obowiązków pracowniczych. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 marca 2019 r. III PK 21/18

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz