Zapłata odsetek za opóźnienie w wykonaniu umowy a kapitalizacja i przedawnienie

Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy. Odsetki, jako dochód od kapitału powinien być zgodny z funkcją, jaką pełnią odsetki, czyli refundować wierzycielowi spadek wartości pieniądza i dawać dochód, jaki wynikałby z przeciętnej lokaty lub inwestycji pieniężnej w okresie, w którym korzysta się z pieniędzy, nawet po terminie ich zwrotu.

Są trzy źródła obowiązku uiszczania odsetek, albowiem kodeks cywilny nie przewiduje generalnego obowiązku płacenia odsetek z tytułu zadłużenia pieniężnego, a obowiązek ich płacenia musi mieć swoje źródło. Są to czynności prawne (umowy lub czynności prawne jednostronne), przepisy ustawy oraz orzeczenie sądu lub decyzja innego właściwego organu. Obowiązek uiszczenia odsetek może zatem jak najbardziej wynikać z treści samego przepisu ustawy. Najistotniejsze znaczenie mają tu odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Odsetki są płatne już z chwilą bezskutecznego upływu terminu spełnienia świadczenia głównego. Ten właśnie moment należy uznać za termin ich wymagalności. Dłużnik opóźnia się więc z wykonaniem zobowiązania, gdy nie spełnia świadczenia w terminie oznaczonym lub wynikającym z właściwości zobowiązania, a w przypadku gdy termin nie zostanie w taki sposób oznaczony, jeśli nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Odsetki za opóźnienie należą się przeto zarówno bez względu na szkodę poniesioną przez wierzyciela, jak i zawinienie okoliczności opóźnienia przez dłużnika. Świadczenie główne staje się wymagalne przede wszystkim z chwilą upływu terminu, jeśli taki został w umowie oznaczony.

Błędne jest stanowisko, iż zastrzeżenie odsetek przekraczających wysokość odsetek maksymalnych skutkuje nieważnością umowy z uwagi na naruszenie prawa lub zasad współżycia społecznego. Oznacza to, że ustawodawca wprowadził określony w powyższym przepisie skutek na wypadek umownego zastrzeżenia odsetek w wysokości przekraczającej odsetki maksymalne w postaci ograniczenia postanowień umownych do wysokości odsetek maksymalnych. Innymi słowy w przypadku, gdy umowa przewiduje odsetki przewyższające odsetki maksymalne, jej postanowienia nie są nieważne zgodnie z art. 58 § 2 k.c., a jedynie w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy o wysokości odsetek maksymalnych.

Termin płatności odsetek

W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy.

Opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.  Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Podstawową funkcją odsetek jest to, iż stanowią one wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub rzeczy oznaczonych rodzajowo. Funkcja ta jest spełniana zarówno wtedy, gdy korzystanie z kapitału następuje za zgodą wierzyciela, jak i wtedy, gdy jest z tą wolą sprzeczne (np. odsetki za opóźnienie). Istnienie funkcji podstawowej nie wyklucza pełnienia przez odsetki dalszych funkcji, i to łącznie z funkcją podstawową. W warunkach spadku siły nabywczej pieniądza istotnego znaczenia nabiera funkcja waloryzacyjna odsetek, polegająca na rekompensacie wierzycielowi spadku wartości pieniądza. Dodatkowe funkcje spełniają odsetki za opóźnienie. Chodzi tu przede wszystkim o funkcję odszkodowawczą, jednakże o szczególnym charakterze. Odmienność ta wynika, przede wszystkim, z tego, że omawianej funkcji nie da się oddzielić od wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału.

Przesłanką żądania odsetek nie jest ani powstanie szkody w majątku dłużnika ani też uchybienie terminowi świadczenia pieniężnego wskutek okoliczności obciążających dłużnika, ponieważ już samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego daje wierzycielowi prawo domagania się odsetek. Jest to bowiem odpowiedzialność za skutek. Obojętne są więc rodzaj tego opóźnienia oraz jego powody. Obojętne jest zwłaszcza to, czy jest ono spowodowane faktem, za który dłużnik ponosi odpowiedzialność. Tym samym powstanie roszczenia o odsetki jest niezależne od szkody powstałej po stronie wierzyciela i dłużnik nie może zwolnić się z odpowiedzialności wskazując, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie.

Określenie wysokości odszkodowania według stanu rzeczy istniejącego w chwili wyrokowania uzasadnia przyznanie odsetek dopiero od tej daty. Ustalenie natomiast, że zasądzona kwota należała się poszkodowanemu już w momencie wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia, odpowiadając rozmiarowi szkody majątkowej ustalonej według mierników wówczas istniejących, usprawiedliwia zasądzenie odsetek od chwili jego wymagalności.

Zadośćuczynienie przysługujące od zakładu ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w związku z uszkodzeniem ciała rozstrojem zdrowia winno być wypłacone w terminie do 30 dni od zgłoszenia szkody, a od dnia następnego przysługują pokrzywdzonemu odsetki. Zachodzą wprawdzie sytuacje, gdy datą, od której należy zasądzić odsetki ustawowe od kwoty zadośćuczynienia jest data wyrokowania, ale odnosi się do wyjątkowych wypadków, gdy wysokość świadczenia ubezpieczeniowego odpowiadającego zadośćuczynieniu za szkodę (krzywdę) wyrządzoną czynem niedozwolonym, ustalana jest „według cen” z daty ustalenia świadczenia, czyli według cen z daty wyrokowania w tym przedmiocie.

Różnica między zwłoką a opóźnieniem

Różnica pomiędzy opóźnieniem, a zwłoką sprowadza się do tego, że przy świadczeniach pieniężnych wierzyciel może odstąpić od umowy i żądać naprawienia szkody, jeśli dłużnik pozostaje w zwłoce, natomiast odsetki należą się wierzycielowi w przypadku uchybienia terminowi płatności przez dłużnika, choćby to uchybienie nastąpiło z przyczyn, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Oznacza to, że zarówno zwłoka jak i opóźnienie dotyczą sytuacji prawnej dłużnika spóźniającego się ze spełnieniem świadczenia, różnica polega jedynie na tym, że o zwłoce można mówić, gdy to spóźnienie następuje z przyczyn zależnych od dłużnika, natomiast opóźnienie, występuje w każdym przypadku uchybienia terminowi nie zależnie od tego czy było ono zawinione przez dłużnika czy też nie. Pojęcie opóźnienia jest zatem pojęciem szerszym i obejmuje także przypadek zwłoki, która jest w rzeczywistości kwalifikowanym przypadkiem opóźnienia.

Kapitalizacja odsetek (procent składany)

Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Reguła ta nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.

Można naliczyć procent składany, gdy:

- po powstaniu zaległości w płaceniu odsetek strony zgodziły się, że doliczą zaległe odsetki do kwoty pożyczki – jeśli zawarły odpowiednią umowę w chwili, gdy zaległości już istniały,

- wierzyciel wystąpi na drogę sądową o zapłatę zaległych odsetek,

- zaległe raty kredytu długoterminowego są udzielane przez wyspecjalizowane instytucje kredytowe, a raty składają się z odsetek i spłaty kredytu długoterminowego oprocentowanego z reguły nisko.

Powyższy przepis ma charakter bezwzględnie wiążący, dlatego też wszelkie umowy, które go naruszają, są nieważne.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz