Odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wynika z art. 114 Kodeksu pracy (zwanego dalej „KP”), przy czym ustawodawca tylko w dwóch przypadkach dopuszcza pełną odpowiedzialność pracownika za wyrządzona szkodę, tj. w sytuacji objętej dyspozycją art. 122 KP, kiedy pracownik umyślnie wyrządził szkodę, oraz w sytuacji opisanej w art. 124 § 1 KP, kiedy pracownikowi powierzono określone mienie z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. W każdym innym przypadku odpowiedzialność pracownika ogranicza się do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ( art. 119 KP).
Wina umyślna istnieje wówczas, gdy pracownik, naruszając obowiązki, bądź chce wyrządzić szkodę w mieniu pracodawcy (zamiar bezpośredni), bądź przewiduje możliwość spowodowania szkody i godzi się na to (zamiar ewentualny). O działaniu umyślnym można mówić wówczas, gdy wyrządzenie szkody jest objęte zamiarem pracownika, bezpośrednim lub ewentualnym. Jak przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie, pojęcie winy w prawie pracy jest zbliżone do rozumienia tego pojęcia w prawie karnym. Wina nieumyślna pracownika występuje wtedy, gdy ma on możliwość przewidywania, że jego bezprawne zachowanie wyrządzi szkodę, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że szkoda nie nastąpi (niedbalstwo), bądź wówczas, gdy pracownik nie przewiduje możliwości powstania szkody, choć w okolicznościach sprawy mógł i powinien przewidzieć jej powstanie (lekkomyślność). Przyjmuje się również, że dla stosunków pracy typowe jest wyrządzenie szkody z winy nieumyślnej, które jest zazwyczaj skutkiem braku należytej staranności pracownika w wykonywaniu obowiązków pracowniczych. Wina umyślna natomiast istnieje wówczas, gdy sprawca chce wyrządzić szkodę w mieniu pracodawcy i celowo do tego zmierza (zamiar bezpośredni) lub gdy mając świadomość szkodliwych skutków swego działania i przewidując ich nastąpienie, godzi się na nie, choć nie zmierza bezpośrednio do wyrządzenia szkody (zamiar ewentualny).
Umyślne wyrządzenie szkody ma zatem miejsce wtedy, gdy pracownik objął następstwa swego działania zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. W związku z tym umyślne niedopełnienie obowiązku nie musi być uznane za równoznaczne z umyślnym wyrządzeniem szkody, zwłaszcza jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że wyrządzenie szkody nie było objęte zamiarem sprawcy. Dla przyjęcia umyślności wyrządzenia szkody konieczne jest takie działanie, którego skutek jest także objęty zamiarem sprawcy, gdyż niezbędne jest jeszcze objęcie skutku, tj. szkody, zamiarem sprawcy bezpośrednim lub co najmniej ewentualnym. Zaniedbanie obowiązków z winy umyślnej pod postacią zamiaru ewentualnego zachodzi wówczas, gdy sprawca przewiduje możliwość powstania szkody i na to się godzi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2010 r., I PK 195/09; wyrok Sądu Najwyższego z 21 marca 1975 r., II PR 309/74; wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 1997 r., I PKN 264/97; uchwała pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 29 grudnia 1975 r., V PZP 13/75; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 15 maja 2015 r., III APa 24/14).
Na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia winy umyślnej pracownika w naruszeniu obowiązków pracowniczych (tu zabór mienia), szkody w mieniu pracodawcy oraz związku przyczynowego pomiędzy jej wystąpieniem a działaniem pracownika. Szkodą jest każdy uszczerbek we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo, powstały wbrew woli poszkodowanego. Na szkodę o charakterze majątkowym składają się faktycznie poniesione przez pracodawcę straty (damnum emergens) oraz utracone przez niego korzyści (lucrum cessans). Bezprawność zachowania pracownika uzasadniająca jego odpowiedzialność odszkodowawczą polega na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu obowiązków pracowniczych. Obiektywnej bezprawności zachowania pracownika musi towarzyszyć element subiektywny – wina. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 czerwca 2018 r. III APa 6/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.