Przepis art. 415 KC stanowi, że kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia. Jest to przepis, który normuje odpowiedzialność deliktową opartą na winie sprawcy, zatem w tym miejscu godzi się przypomnieć kilka uwag ogólnych dotyczących tego zagadnienia. Czyn niedozwolony stanowi samoistne źródło stosunku zobowiązaniowego i obejmuje każde zdarzenie wyrządzające szkodę, gdy pomiędzy stronami nie istniał żaden stosunek obligacyjny bądź gdy szkoda została wyrządzona poza tym stosunkiem, a więc gdy sprawca szkody naruszył nakaz lub zakaz obowiązujący go niezależnie od łączącego go z poszkodowanym stosunku zobowiązaniowego.
Wina jest ujemną oceną zachowania się sprawcy szkody (lub osoby odpowiedzialnej za szkodę) i stanowi połączenie dwóch elementów: obiektywnego i subiektywnego. Obiektywny element winy wypełnia każde zachowanie niewłaściwe a zatem niezgodne bądź z przepisami prawa przedmiotowego, bądź z zasadami współżycia społecznego, bądź z ogólnym obowiązkiem ostrożności, jaką każdy w społeczeństwie powinien zachować, aby drugiemu szkody nie wyrządzić. Obiektywny element zawiera w sobie bezprawność zachowania się (sprzeczność zachowania się sprawcy z szeroko pojętym porządkiem prawnym); polegać może zarówno na działaniu jak i zaniechaniu. Subiektywny element winy polega bądź na winie umyślnej, bądź na niedbalstwie. Niedbalstwo polega na niedołożeniu należytej staranności (...). Dla oceny staranności należy stosować miernik obiektywny i abstrakcyjny (...). Należy porównać zachowanie sprawcy z abstrakcyjnym wzorcem postępowania (...). Ocena ujemna postępowania danej osoby w porównaniu do stosowanego wzorca uzasadnia przypisanie jej winy (…).
W przypadku odpowiedzialności za niezapewnienie bezpieczeństwa lub stworzenie stanu niebezpieczeństwa odpowiedzialność ta wynika najczęściej z zaniechania. Bezczynność jest winą wtedy, gdy istniał obowiązek działania. Obowiązek ten może wynikać z konkretnego przepisu prawnego, bądź z umowy, bądź z ogólnej zasady, aby postępowanie danej osoby lub stan posiadanej przez nią rzeczy nie stanowiły źródła niebezpieczeństwa. Nawet jeśli stan taki powstał bez jej winy, to winą będzie jego tolerowanie (…) (Kodeks cywilny z komentarzem pod red. J. Winiarza, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1989 r., s.393-394).
Wszakże na pracodawcy, z mocy powszechnie obowiązujących przepisów, ciąży szereg obowiązków w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Zgodnie z art. 66 Konstytucji RP każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Kodeks pracy wśród podstawowych zasad prawa pracy wymienia w art. 15 zasadę zgodnie z którą pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
W wyroku z dnia 04.11.2008 r. II PK 100/08 (OSNP 2010/9-10/108) SN wyraził pogląd, iż „pracodawca ponosi na zasadzie winy (art. 415 KC w związku z art. 300 KP) odpowiedzialność za szkodę doznaną przez pracownika wskutek wypadku przy pracy, gdy można uznać, że do zdarzenia doszło w wyniku niedopełnienia ciążących na pracodawcy obowiązków, np. w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy”. W tym samym wyroku SN wyraził pogląd, że „Odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie winy za skutki wypadku przy pracy uwarunkowana jest wykazaniem, iż w konkretnych okolicznościach faktycznych praca została zorganizowana nieprawidłowo, co w konsekwencji doprowadziło do wypadku, albo że istniejące realnie zagrożenia przy jej wykonywaniu nie zostały rozpoznane przez pracodawcę, wobec czego pracownik nie miał o nich żadnej wiedzy, czy też takie zagrożenia nie zostały zniwelowane, co naraziło na szwank zdrowie, bądź życie pracownika”.
W wyroku z dnia 03.12.2010 r. I PK 124/10 SN zaprezentował pogląd, że „zaniedbanie obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznego stanowiska pracy uzasadnia odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie winy. Tolerowanie przez dozór niewłaściwych, zagrażających bezpieczeństwu metod pracy uzasadnia uznanie winy zakładu pracy, jeżeli wskutek stosowania tych metod nastąpi wypadek”, oraz, że „jeżeli poszkodowany był doświadczonym pracownikiem, zwłaszcza brygadzistą i lekkomyślnie stosował niewłaściwe, zagrażające bezpieczeństwu metody pracy, jakkolwiek miał dostateczne doświadczenie, by móc przewidzieć niebezpieczeństwo, to należy uznać, że również on przyczynił się do spowodowania szkody, co uzasadnia zmniejszenie odszkodowania”.
Analogiczne stanowisko zaprezentował SN w wyroku z dnia 14.09.2000 r. II UK 207/00 (OSNP 2002/8/191) stwierdzając, że „zaniedbanie obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznego stanowiska pracy uzasadnia odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie winy”. Z kolei w wyroku z dnia 03.08.2007 r. I UK 367/06 (M.P. Pr. 2008/2/102) SN stwierdził, że strona pozwana nie może zwolnić się od odpowiedzialności związanej z niezachowaniem przepisów bhp zarzutem, że również powód nie dopełnił obowiązków z zakresu bhp.
Przykład z sprawy sądowej
Powód nie przyczynił się do wypadku przy pracy, co Sąd ustalił w oparciu o opinię biegłego z zakresu BHP W. Z. To pozwany naruszył przepisy z zakresu BHP. Przyczyną wypadku było wykonywanie pracy przez powoda na stanowisku szklarza bez okularów ochronnych. Pozwany nie wydał nakazu stosowania okularów ochronnych podczas demontażu szyb na stanowisku szklarza i nie zaznajomił powoda z tym nakazem, chociaż był do tego zobowiązany. Pozwany nie zorganizował pracy na stanowisku szklarza w sposób zapewniający bezpieczne warunki jej wykonywania przez to, że nie zaznajomił powoda z przepisem nakazującym stosowanie okularów ochronnych podczas demontażu szyb na stanowisku szklarza, nie wydając instrukcji stanowiskowej bezpiecznego wykonywania prac na tym stanowisku, czym naruszył przepis art. 207 § 2 pkt 1 KP w zw. z art. 237§ 1 i § 2 KP. Pozwany M. M. (1), będąc w dniu i w miejscu przedmiotowego wypadku pracodawcą powoda K. G., nie zorganizował pracy na stanowisku szklarza w sposób zapewniający bezpieczne warunki tej pracy przez to, że nie zaznajomił K. G. z przepisem nakazującym stosowanie okularów ochronnych podczas demontażu szyb, nie zapewniając szkolenia tego pracownika w zakresie instruktażu stanowiskowego na stanowisku szklarza, czym naruszył przepis art. 207 § 2 pkt 1 KP w zw. z art. 237§ 1 i art. 237§ 2 KP. Pozwany M. M. (1) nie zorganizował pracy na stanowisku szklarza w sposób zapewniający bezpieczne warunki tej pracy przez to, że nie ustalił środków ochrony indywidualnej w postaci okularów ochronnych, na stanowisku szklarza, czym naruszył przepis 207 § 2 pkt 1 KP w zw. z art. 237§ 1 KP. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 listopada 2012 r. III APa 23/12
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.