Odpowiedzialność za nierozliczenie się przez pracownika z rzeczy pracodawcy

Odpowiedzialność za nierozliczenie się przez pracownika z rzeczy pracodawcy

Zgodnie z art. 124 § 1 KP pracownik, któremu powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:

1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,

2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.

Pracownik może ponosić odpowiedzialność materialną na podstawie art. 124 KP, choćby nawet nie podpisał deklaracji o przyjęciu odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie. Tak w judykaturze, jak i w doktrynie prawa pracy zauważa się, że skoro sposób powierzenia mienia nie został określony przepisami, może się ono dokonać poprzez bezpośrednie jego wręczenie (oddanie w posiadanie) lub upoważnienie pracownika do objęcia go w posiadanie od osób trzecich. Jedynym wymogiem prawidłowego powierzenia mienia jest to, by „znany był jego rodzaj i (lub) wartość oraz by pracownik miał możliwość sprawowania nad nim pieczy" (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1998 r., I PKN 129/98, OSNAPiUS 1999/11/358, por. także U. Jackowiak (red.), M. Piankowski, J. Stelina, W. Uziak, A. Wypych-Żywicka, M. Zieleniecki, Kodeks pracy z komentarzem , Fundacja Gospodarcza, 2004, podobnie K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz. Ustawy towarzyszące z orzecznictwem. Europejskie prawo pracy z orzecznictwem , Tom I). Innymi słowy znaczenie ma nie tyle formalne dokonanie „powierzenia” określonego mienia, co raczej faktyczne przekazanie pracownikowi mienia i przejęcie przez pracownika pieczy nad tym mieniem. W przypadku stanowiska kierownika sklepu można uznać, że piecza nad sklepową kasą zalicza się do podstawowych obowiązków pracownika zatrudnionego na tym stanowisku.

W dawniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 14 marca 1975 r., II PR 187/74, OSNC 1975/12/177) prezentowane było stanowisko, zgodnie z którym brak warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia, będący wynikiem trudności organizacyjnych, należy włączyć do dziedziny ryzyka związanego z działalnością zakładu, którego to ryzyka pracownik nie ponosi (art. 117 § 2 KP). Z drugiej jednak strony w wyroku z dnia 3 maja 1984 r., IV PR 77/84, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że ocena sprawy pod kątem art. 124 § 3 KP wymaga wyjaśnienia i ustalenia przede wszystkim, jakie starania podejmowali sami pozwani - jeżeli nie uważali za potrzebne alarmować kierownictwa przedsiębiorstwa - by zapobiec powstaniu szkody w powierzonym ich pieczy mieniu, co dopiero mogłoby uzasadniać wniosek Sądu o ich „nienagannej" pracy wykluczającej domniemanie zawinienia szkody, zawarte w unormowaniu wymienionego przepisu. Obalenie tego domniemania może nastąpić bowiem - poza przypadkami oczywiście niezależnej od pracownika przyczyny jak np. kradzież lub zniszczenie towaru na skutek siły wyższej - przez wykazanie, że zrobił wszystko, co było możliwe w ramach wypełniania swych obowiązków zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 100 § 2 KP Należałoby zatem rozważyć, co pozwana, jako kierownik sklepu, zrobiła, aby zapobiec ewentualnemu powstaniu szkody w odniesieniu do przechowywanej w sklepie gotówki, co do której pouczona została o zasadach gospodarki kasowej.

Trzeba w tym kontekście zwrócić uwagę na stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 kwietnia 1997 r., I PKN 114/97 (OSNP 1998/1/11, M.Prawn. 1998/4/153, OSP 1999/5/99). Zwrócono w nim uwagę na okoliczność, że o odpowiedzialności według zasad określonych w art. 124 - 127 KP można mówić tylko wtedy, gdy szkoda polega na tym, iż pracownik nie zwraca w ustalonym terminie czy według ustalonych zasad powierzonego mu mienia, bądź też nie jest w stanie się z niego wyliczyć. Nie bez znaczenia jest tu przy tym to, iż reżim odpowiedzialności za mienie powierzone pracownikowi jest reżimem szczególnym i godzącym w interesy pracowników, w tym sensie, że oznacza przerzucenie na niego ciężaru dowodu, a ponadto do pewnego stopnia stanowi on odstępstwo od ogólnej zasady ponoszenia przez pracownika odpowiedzialności jedynie za zachowania bezprawne i zawinione. Wypływa stąd wniosek, że przepisy określające podstawy i warunki stosowania odpowiedzialności za mienie powierzone powinny być wykładane w sposób restryktywny.

W razie powierzenia pracownikowi mienia z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się dla obciążenia go odpowiedzialnością za szkodę powstałą w tym mieniu wystarczy wykazanie przez pracodawcę, że szkoda jest następstwem nierozliczenia się pracownika (por. tezę II uchwały SN (7) z 29.12.1975 r., V PZP 13/75 – wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w przed-miocie materialnej odpowiedzialności pracowników, OSNCP Nr 2/1976, poz. 19). W orzecznictwie słusznie przyjmuje się, że rozliczenie się z powierzonego mienia może nastąpić w sposób dowolny, o ile nie jest to sprzeczne z obowiązkami pracowniczymi i zostaje przez pracownika materialnie odpowiedzialnego udowodnione. Przykładowo w wyroku z 4.10.1971 r., I PR 225/71 (OSNCP Nr 4/1972, poz. 74) SN przyjął, że chociaż udokumentowanie przez magazyniera rozchodu magazynowego jest potrzebne, to jednak w szczególnych przypadkach, gdy sam fakt wydania towaru nie budzi wątpliwości wobec przyznania przez świadka odbioru i gdy ponadto stwierdza się zaginięcie wy-danych pokwitowań, okoliczności te nie mogą być pominięte przy rozliczeniu magazyniera, stanowią bowiem dowód rozchodowania z magazynu przedmiotów zgodnie z ich przeznaczeniem.

Podobnie w wyroku z 13.1.1989 r., IV PR 359/88 (Sł.Prac. Nr 6/1989, s. 47) SN uznał, że nie stanowi wyliczenia się pracownika z powierzonego mu mienia przedłożenie przez niego faktury wymieniającej określoną osobę jako odbiorcę mienia, jeżeli osoba ta odbioru nie potwierdziła i zaprzecza, by mienie zostało jej dostarczone oraz odmawia zapłaty. Inaczej mówiąc, może być przyjęty jako dowód rozliczający pracownika z powierzonego mu mienia potwierdzenie odbioru towaru przez osobę trzecią i to w dowolnej formie, jeżeli prowadzi to do udowodnienia przekazania mienia przez pracownika i stwarza roszczenie pracodawcy względem osoby, której mienie przekazano (por. wyrok SN z 2.12.1997 r., I PKN 411/97, OSNP Nr 20/1998, poz. 593).

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz