Nie jest trafne stanowisko, że dla rozwiązania umowy o zakazie konkurencji pracownik jest obowiązany do wykazania, że ustały przyczyny uzasadniające zakaz konkurencji. Z konstrukcji klauzuli wynika, że to pracodawca dokonuje oceny, czy ustały przyczyny uzasadniające zakaz. Jeżeli dokona takiej oceny, powinien o tym powiadomić pracownika. Jest to zgodne z przesłankami zawarcia umowy, którymi są dokonana przez pracodawcę ocena, że pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego jest utrwalone stanowisko, iż dokonanie takiej oceny należy do pracodawcy i że ocena ta nie podlega kontroli sądowej. Przyjmuje się, iż wskazane w art. 1012 § 1 KP warunki określające przedmiot klauzuli konkurencyjnej nie podlegają ocenie na podstawie kryteriów obiektywnych, lecz zależą od subiektywnego przekonania pracodawcy, ważącego własny interes przy formułowaniu zakazu. To pracodawca uznaje, czy wykorzystanie u konkurencji nabytej przez pracownika wiedzy mogłoby narazić go na szkodę (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 14 maja 1998 r., I PKN 121/98, OSNAPiUS 1999 nr 10, poz. 342, z dnia 17 listopada 1999 r., I PKN 358/99, OSNAPiUS 2001 nr 7, poz. 217, z dnia 17 grudnia 2001 r., I PKN 742/00, OSNP 2003 nr 24, poz. 588 i z dnia 18 kwietnia 2007 r., I PK 361/06, OSNP 2008/9-10/130).
Dążąc do zawarcia umowy o zakazie konkurencji pracodawca chroni bowiem swoje interesy oparte na przekonaniu, że pracownik ma dostęp do informacji, które pracodawca uważa za szczególne ważne, ponieważ ich ujawnienie mogłoby narazić go na szkodę, nawet jeśli ocena taka nie ma obiektywnego uzasadnienia, gdy okazuje się, że pracownik nie miał lub nie ma dostępu do tego rodzaju istotnych informacji, bądź wykorzystanie nabytej przez niego wiedzy nie narażało pracodawcy na szkodę (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r., II PK 258/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 356).
Zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. W orzecznictwie przyjęto, iż ustanie przyczyn uzasadniających zakaz nie powoduje rozwiązania umowy, a pociąga za sobą jedynie ten skutek, że pracownik zostaje zwolniony z zakazu. Ustanie przyczyn uzasadniających zakaz może dotyczyć całej działalności objętej zakazem lub jej części. Niezależnie od tego były pracodawca nie może uwolnić się od zobowiązania zapłaty odszkodowania twierdząc, że byłego pracownika przestał obowiązywać zakaz konkurencji. Negowałoby to sens zawierania umowy na czas określony. Strony umowy szacują, jak długo zakaz może być aktualny, a jeżeli były pracodawca zgodzi się na zbyt długi okres, to ponosi tego konsekwencje. Sąd Najwyższy w tezie wyroku z dnia 28 marca 2002 r., I PKN 6/01 (OSNP 2004, nr 5, poz. 84), stwierdził, że przepis art. 495 § 1 KC nie ma zastosowania do umowy o zakazie konkurencji uregulowanej w art. 1012 KP i nie może stanowić podstawy prawnej dla zwolnienia się pracodawcy z obowiązku wypłaty byłemu pracownikowi odszkodowania także wtedy, gdy ustały przyczyny uzasadniające taki zakaz. Również w wyroku z dnia 3 lutego 2002 r., I PKN 873/00 (OSNP 2004, nr 4, poz. 59) stwierdzono, że wystąpienie okoliczności uzasadniających wygaśnięcie zakazu konkurencji (art. 1012 § 2) nie wyłącza obowiązku zapłaty pracownikowi odszkodowania.
W piśmiennictwie i orzecznictwie przyjęto, iż okolicznością zwalniającą z wykonywania obowiązku z umowy o zakazie konkurencji jest zaistnienie zastrzeżonego w umowie warunku (rozwiązującego), co nie jest sprzeczne z zasadami prawa pracy (por. wyroki z dnia 12 lutego 2004 r., I PK 398/03, OSNP 2005/1/5 i z dnia 8 sierpnia 2007 r., II PK 45/07, OSNP 2008/19-20/283).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że zamierzając osiągnąć skutek w postaci zwolnienia z obowiązku wypłaty odszkodowania pracodawca musi zawrzeć z byłym pracownikiem stosowne porozumienie rozwiązujące umowę o zakazie konkurencji. Strony mogą także w umowie o zakazie konkurencji przewidzieć możliwość jej rozwiązania przed upływem terminu, na jaki umowa została zawarta, na przykład w drodze wypowiedzenia albo w razie ziszczenia się warunku rozwiązującego (art. 89 KC w związku z art. 300 KP), przykładowo przez zawarcie w umowie postanowienia, że zwolnienie pracownika z zakazu konkurencji, spowodowane ustaniem przyczyn uzasadniających taki zakaz, wywoła skutek w postaci wygaśnięcia umowy lub wreszcie przez zobowiązanie się pracodawcy do wypłaty odszkodowania pod pewnymi warunkami.
Do umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może również zostać wprowadzone prawo odstąpienia od niej (art. 395 KC), o ile nie pozostaje to w sprzeczności z zasadami prawa pracy (art. 300 KP). Zgodnie a art. 395 § 1 KC można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Podstawowy element konstrukcyjny prawa odstąpienia od umowy stanowi określenie terminu w ciągu którego prawo do może zostać wykonane. W wyroku z 8 lutego 2007 r. (II PK 159/06, OSNP 2008, nr 7-8, poz. 91) Sąd Najwyższy stwierdził, że zastrzeżenie dla pracodawcy prawa odstąpienia w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, bez określenia terminu wykonania tego prawa, jest nieważne. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 lutego 2009 r. II PK 223/08
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.