Udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe). Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki. Dopóki spółka pozostaje w fazie spółki w organizacji, dopóty umorzenie udziałów w spółce jest w ogóle niedopuszczalne. Natomiast w spółce po rejestracji umorzenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy przewiduje to umowa spółki. Jeżeli przewiduje się wyłącznie możliwość umorzenia dobrowolnego, wówczas wystarcza zamieszczenie w umowie ogólnego postanowienia, że udziały mogą być umarzane za zgodą wspólnika. Jeżeli natomiast możliwe ma być umorzenie przymusowe albo automatyczne, wówczas konieczne jest szczegółowe wskazanie w postanowieniach umowy spółki, jakie przesłanki uzasadniają takie umorzenia i w jakim trybie się go dokonuje.
Przy umorzeniu dobrowolnym, kolejność jest następująca. Najpierw zapada uchwała, która zawiera podstawę prawną umorzenia (że jest to umorzenie dobrowolne, do którego dojdzie w drodze nabycia od wspólnika udziałów własnych spółki) oraz wskazuje wynagrodzenie przysługujące wspólnikowi (cenę, jaką należy zapłacić za udziały). Następnie jest zawierana umowa nabycia udziałów przez spółkę w celu umorzenia. Jeżeli nabycie udziałów jest finansowane przez obniżenie kapitału, musi zostać podjęta uchwała o obniżeniu kapitału, należy także przeprowadzić procedurę konwokacyjną. Następnie obniżenie kapitału zostaje zgłoszone do rejestru. Umorzenie następuje wówczas z chwilą zarejestrowania obniżenia kapitału zakładowego.
Umorzenie udziału w trybie procedury umorzenia przymusowego następuje albo z chwilą podjęcia uchwały o umorzeniu, jeżeli wynagrodzenie za umorzony udział jest płatne z czystego zysku, albo z chwilą sądowej rejestracji obniżenia kapitału zakładowego, jeżeli wynagrodzenie za przymusowo umorzony udział jest finansowane z obniżenia kapitału.
Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Wynagrodzenie to, w przypadku umorzenia przymusowego, nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. W przypadku umorzenia przymusowego uchwała powinna zawierać również uzasadnienie. Aczkolwiek przepis ten nie precyzuje, co ma zawierać to uzasadnienie, należy przyjąć, że ma ono wykazać, iż zaszły wskazane w umowie przesłanki umorzenia przymusowego. Oznacza to dokonanie subsumpcji danego skonkretyzowanego stanu faktycznego pod bardziej ogólne i abstrakcyjne z natury rzeczy zapisy umowy spółki dotyczące przesłanek umorzenia przymusowego. Za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia.
Umowa spółki może stanowić, że udział ulega umorzeniu w razie ziszczenia się określonego zdarzenia bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników. Stosuje się wówczas przepisy o umorzeniu przymusowym. W przypadku ziszczenia się określonego w umowie spółki zdarzenia, zarząd powinien powziąć niezwłocznie uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego, chyba że umorzenie udziału następuje z czystego zysku. Rozróżnienie pomiędzy przymusowym a automatycznym umorzeniem nastręcza trudności, skoro przymusowe umorzenie także jest umorzeniem, do którego dochodzi w razie ziszczenia się określonego zdarzenia (przesłanki umorzenia, która musi być wskazana w umowie spółki). Różnica ma zatem wyłącznie naturę proceduralną. Oznacza to, że jeśli umowa spółki wyraźnie stanowi, że ziszczenie się określonej przesłanki (zdarzenia) powoduje umorzenie udziału bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników, mamy do czynienia z umorzeniem automatycznym, jeżeli zaś umowa spółki tylko precyzuje przesłanki umorzenia, jest to umorzenie przymusowe, ale nie automatyczne W przypadku umorzenia automatycznego, jeżeli następuje ono z czystego zysku, momentem umorzenia udziału jest nastąpienie zdarzenia wskazanego w umowie spółki. Tak samo będzie, jeżeli wspólnik wyrazi zgodę na umorzenie automatyczne bez wynagrodzenia. Jeżeli natomiast umorzenie automatyczne jest finansowane z obniżenia kapitału zakładowego, to niezwłocznie po wystąpieniu zdarzenia uzasadniającego umorzenie zarząd powinien podjąć uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego. Wówczas automatyczne umorzenie udziału następuje po wyczerpaniu procedury konwokacyjnej z chwilą zarejestrowania obniżenia kapitału zakładowego. Do zgłoszenia obniżenia kapitału zakładowego do sądu rejestrowego dołącza się - zamiast uchwały zgromadzenia wspólników o obniżeniu kapitału zakładowego - oświadczenie wszystkich członków zarządu, w formie aktu notarialnego, o spełnieniu wszystkich warunków obniżenia kapitału zakładowego przewidzianych w ustawie, umowie spółki oraz w uchwale zarządu o obniżeniu kapitału zakładowego
Umorzenie udziału z czystego zysku nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego. W razie umorzenia wymagającego obniżenia kapitału zakładowego, umorzenie następuje z chwilą obniżenia kapitału zakładowego. Umorzenie za wynagrodzeniem oznacza, że wspólnik otrzyma wynagrodzenie za umorzony udział, którego wysokość jest gwarantowana przez ustawodawcę jedynie w przypadku umorzenia przymusowego. W pozostałych przypadkach wspólnicy mają obecnie swobodę w ustalaniu kwot związanych z wypłatami za umorzony udział. Podjęcie uchwały o umorzeniu, w wypadku gdy z mocy ustawy, umowy spółki lub stosownej uchwały zgromadzenia wspólników po stronie wspólnika powstaje roszczenie o wypłatę kwot umorzeniowych, skutkuje powstaniem zobowiązania po stronie spółki. Uchwała zgromadzenia o umorzeniu udziałów spowoduje przepływ aktywów ze spółki do udziałowców i dojdzie tym samym do obniżenia kapitału zakładowego lub zapasowego, powodującego zmniejszenie jej majątku. Zdarzenie to nie spowoduje jednak trwałego przysporzenia majątkowego spółki, a więc nie powiększy się jej majątek, nie powstanie przychód do opodatkowania. Wspólnik ma legitymację do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników o umorzeniu jego udziałów.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.